Gevangenisstraf is de zwaarste straf in het Nederlandse strafrecht. Van enkele weken tot levenslang: de rechter bepaalt de duur op basis van de ernst van het feit en persoonlijke omstandigheden.
Wat is gevangenisstraf?
Gevangenisstraf is vrijheidsbeneming in een penitentiaire inrichting. Het is de zwaarste hoofdstraf en alleen mogelijk bij misdrijven.
Kenmerken
| Aspect | Beschrijving |
|---|
| Type delict | Alleen bij misdrijven |
| Minimum | 1 dag |
| Maximum tijdelijk | 30 jaar |
| Levenslang | Mogelijk bij moord en terrorisme |
Duur van de gevangenisstraf
De rechter bepaalt de strafmaat binnen het wettelijk kader.
Strafmaxima voorbeelden
| Delict | Maximum |
|---|
| Eenvoudige diefstal | 4 jaar |
| Zware mishandeling | 8 jaar |
| Doodslag | 15 jaar |
| Moord | Levenslang of 30 jaar |
Voorwaardelijke invrijheidstelling (VI)
Bij gevangenisstraffen langer dan 1 jaar komt de veroordeelde voorwaardelijk vrij na tweederde van de straf.
Regeling
- Automatisch na 2/3 van de straf
- Onder algemene voorwaarde (geen delicten)
- Mogelijke bijzondere voorwaarden
- Proeftijd: restant van de straf + eventueel extra
- VI kan worden uitgesteld of achterwege blijven
Levenslange gevangenisstraf
Levenslang is in Nederland daadwerkelijk levenslang, maar er is sinds 2017 een herbeoordeling.
Herbeoordeling
- Na 25 jaar is herbeoordeling mogelijk
- Toets op resocialisatie en [recidivegevaar](https://rechtshulpamsterdam.nl/encyclopedie/recidive-verkeersmisdrijven)
- Eventuele omzetting naar tijdelijke straf
- Gebaseerd op EHRM-rechtspraak
Detentie
Gevangenisstraf wordt uitgezeten in een penitentiaire inrichting (PI).
Regimes
- Huis van bewaring: voor voorlopige hechtenis
- Gevangenis: voor veroordeelden
- Beperkt beveiligd: meer vrijheden
- Zeer beperkt beveiligd: overgang naar vrijheid
Aftrek voorarrest
Tijd in voorlopige hechtenis wordt afgetrokken van de gevangenisstraf (art. 27 Sr).
Strafonderbreking en verlof
Tijdens de detentie zijn verlof en strafonderbreking mogelijk.
Vormen
- Algemeen verlof (na deel straf)
- Incidenteel verlof (bijzondere omstandigheden)
- Strafonderbreking (maximaal 3 maanden)
Veelgestelde vragen
Wat gebeurt er als ik verdacht ben van een misdrijf?
Je hebt recht op juridische hulp, je kunt zwijgen, en de politie moet je rechten uitleggen. Verdacht zijn is niet hetzelfde als schuldig.
Hoe lang kan ik in voorarrest worden gehouden?
Maximaal 10 dagen zonder proces, daarna moet rechter voorarrest goedkeuren. Voorarrest mag niet onbeperkt duren.
Wat is het verschil tussen een misdrijf en overtreding?
Een misdrijf is ernstiger en kan met gevangenisstraf worden bestraft. Een overtreding kan met geldboete worden afgehandeld.
Heb ik recht op een advocaat?
Ja, je hebt altijd recht op juridische bijstand. Dit kan gratis zijn als je dit niet kunt betalen.
Kan ik in hoger beroep gaan?
Ja, je kunt tegen de uitspraak in beroep gaan bij het gerechtshof.
## Veelgestelde vragen
**Hoe wordt de duur van mijn gevangenisstraf bepaald?**
De rechter bepaalt de strafduur binnen wettelijke grenzen, gebaseerd op de ernst van het delict, je persoonlijke omstandigheden (zoals eerdere veroordelingen) en eventuele verzachtende factoren. Bijvoorbeeld: diefstal kan maximaal 4 jaar opleveren, terwijl moord levenslang of 30 jaar kan betekenen. De rechter houdt ook rekening met voorarrest, dat van de totale straf wordt afgetrokken.
**Wanneer kom ik in aanmerking voor voorwaardelijke invrijheidstelling?**
Bij een straf langer dan 1 jaar kom je automatisch vrij na tweederde van de straf, mits je je aan de voorwaarden houdt (geen nieuwe delicten plegen). De proeftijd duurt tot het einde van je oorspronkelijke straf. Bij schending van de voorwaarden kan de rechter je terugsturen naar de gevangenis om de rest van de straf uit te zitten.
**Wat houdt levenslange gevangenisstraf precies in?**
Levenslang betekent in Nederland echt levenslang, maar na 25 jaar kun je een herbeoordeling aanvragen. Een commissie beoordeelt dan of je voldoende bent gerehabiliteerd en of het recidivegevaar laag genoeg is. Als dit het geval is, kan de straf worden omgezet in een tijdelijke straf. Dit is gebaseerd op Europese mensenrechten.
**Kan ik tijdens mijn detentie verlof krijgen?**
Ja, onder bepaalde voorwaarden. Je kunt algemeen verlof krijgen na een deel van je straf te hebben uitgezeten, of incidenteel verlof bij bijzondere omstandigheden (zoals een familiegebeurtenis). Strafonderbreking is ook mogelijk, maar maximaal voor 3 maanden. De beslissing hangt af van je gedrag en risico op vlucht of recidive.
**Wat zijn de verschillen tussen de regimes in de gevangenis?**
Er zijn verschillende regimes: het huis van bewaring (voor voorlopige hechtenis), de reguliere gevangenis (voor veroordeelden), beperkt beveiligd (met meer vrijheden) en zeer beperkt beveiligd (als overgang naar vrijheid). Het regime hangt af van je strafduur, gedrag en risico op ontsnapping of recidive.
**Hoe werkt aftrek van voorarrest?**
De tijd die je in voorarrest hebt doorgebracht, wordt volledig afgetrokken van je uiteindelijke gevangenisstraf. Dit staat in artikel 27 van het Wetboek van Strafrecht. Bijvoorbeeld: als je 6 maanden voorarrest hebt gehad en een straf van 2 jaar krijgt, hoef je nog maar 1,5 jaar uit te zitten.
**Wat gebeurt er als ik tijdens mijn proeftijd een nieuw delict pleeg?**
Als je tijdens je proeftijd (bij voorwaardelijke invrijheidstelling) een nieuw delict pleegt, kan de rechter besluiten dat je de rest van je oorspronkelijke straf alsnog moet uitzitten. Daarnaast kun je een nieuwe straf krijgen voor het nieuwe delict. Dit wordt apart berekend en kan leiden tot een langere totale detentie.
### TL;DR
Gevangenisstraf is de zwaarste straf in Nederland, alleen voor misdrijven, met een minimum van 1 dag en een maximum van 30 jaar of levenslang. Voorwaardelijke invrijheidstelling is mogelijk na tweederde van de straf, en voorarrest wordt afgetrokken van de totale duur. Levenslang kan na 25 jaar worden herbeoordeeld.
### Key Takeaways
- Gevangenisstraf geldt alleen voor misdrijven, niet voor overtredingen.
- De rechter bepaalt de strafduur binnen wettelijke maxima, rekening houdend met persoonlijke omstandigheden.
- Voorwaardelijke invrijheidstelling is mogelijk na tweederde van de straf bij straffen langer dan 1 jaar.
- Voorarrest wordt volledig afgetrokken van de uiteindelijke straf.
- Levenslange gevangenisstraf kan na 25 jaar worden herbeoordeeld voor mogelijke omzetting.