Informed consent betekent dat een arts u moet informeren over een behandeling en uw toestemming moet krijgen. Ontbreekt informed consent, dan kan de arts aansprakelijk zijn.
Wat is informed consent?
Informed consent is de geïnformeerde toestemming van de patiënt voor een medische behandeling. De arts moet:
- U informeren over de voorgestelde behandeling
- Alternatieven bespreken
- Risico's en bijwerkingen uitleggen
- Uw toestemming vragen en krijgen
Informatieplicht arts
De arts moet informeren over:
| Onderwerp | Toelichting |
|---|
| Aard behandeling | Wat houdt de ingreep in |
| Doel | Wat wordt beoogd |
| Risico's | Mogelijke complicaties en bijwerkingen |
| Alternatieven | Andere behandelopties |
| Gevolgen bij niet-behandelen | Wat gebeurt zonder ingreep |
Wanneer aansprakelijkheid?
Als informed consent ontbreekt en een risico zich verwezenlijkt, kan de arts aansprakelijk zijn:
- U was niet gewezen op het risico dat optrad
- Als u het risico had gekend, had u niet of anders gekozen
- De schade is het gevolg van het niet-besproken risico
Bewijs
De bewijslast voor informed consent ligt bij de arts:
- Schriftelijke toestemming is bewijs
- Aantekening in medisch dossier
- Bij ontbreken: arts moet bewijzen dat informatie is gegeven
Uitzonderingen
Informed consent is niet altijd vereist:
- Acute noodsituaties (patiënt is bewusteloos)
- Patiënt geeft aan geen informatie te willen
- Informatie zou ernstige schade toebrengen aan patiënt (therapeutische exceptie)
Ik heb getekend maar de risico's niet begrepen. Telt dit dan als toestemming?
Het gaat niet alleen om het tekenen, maar om of u daadwerkelijk bent geïnformeerd en de informatie heeft begrepen. De arts moet zich ervan vergewissen dat u de informatie begrijpt.
Welke risico's moet de arts noemen?
Alle risico's die van invloed kunnen zijn op uw beslissing. Dit zijn niet alleen frequente risico's, maar ook zeldzame maar ernstige complicaties. De richtlijnen per specialisme geven invulling.
Kan ik claimen als de operatie goed is gegaan maar ik niet was geïnformeerd?
Als er geen schade is, is er niets te claimen. Wel kunt u een klacht indienen. Schadevergoeding vereist dat een risico zich heeft verwezenlijkt waarover u niet was geïnformeerd.
## Veelgestelde vragen
**Moet ik altijd schriftelijk toestemming geven voor een medische behandeling?**
Nee, schriftelijke toestemming is niet verplicht, maar het is wel sterk bewijs dat informed consent is gegeven. Mondelinge toestemming is ook geldig, maar de arts moet dit dan kunnen aantonen via het medisch dossier. Bij ingrijpende behandelingen wordt vaak wel een handtekening gevraagd om misverstanden te voorkomen. Zonder bewijs ligt de bewijslast bij de arts om te laten zien dat u voldoende bent geïnformeerd.
**Wat kan ik doen als ik achteraf denk dat ik niet goed ben geïnformeerd?**
Controleer eerst uw medisch dossier of er aantekeningen zijn over de gegeven informatie. Als u twijfelt, kunt u een klacht indienen bij de klachtenfunctionaris van het ziekenhuis of de zorginstelling. Bij schade door een niet-besproken risico kunt u juridisch advies inwinnen over aansprakelijkheid. Een medisch aansprakelijkheidsadvocaat kan beoordelen of er grond is voor een claim.
**Geldt informed consent ook voor kleine ingrepen, zoals een bloedafname?**
Ja, informed consent geldt voor alle medische handelingen, hoe klein ook. De arts moet uitleggen waarom de ingreep nodig is, wat de risico’s zijn (bijv. bloeduitstorting of infectie) en of er alternatieven zijn. Bij standaardprocedures met minimale risico’s is de informatieplicht minder uitgebreid, maar u moet altijd de kans krijgen om vragen te stellen of te weigeren.
**Kan ik mijn toestemming intrekken als ik van gedachten verander?**
Ja, u mag uw toestemming op elk moment intrekken, ook tijdens de behandeling. Dit moet wel op een redelijk moment gebeuren, bijvoorbeeld vóór de narcose bij een operatie. De arts moet uw wens respecteren, tenzij er sprake is van een acute noodsituatie. Intrekking moet duidelijk worden gecommuniceerd en bij voorkeur schriftelijk worden vastgelegd.
**Wat als ik de informatie niet begrijp door taalproblemen of een verstandelijke beperking?**
De arts moet ervoor zorgen dat u de informatie begrijpt. Bij taalbarrières moet een tolk worden ingeschakeld, en bij een verstandelijke beperking kan een vertegenwoordiger (bijv. familielid of mentor) worden betrokken. Als de arts hierin tekortschiet, is er mogelijk geen sprake van geldige toestemming. U kunt dan een klacht indienen of juridische stappen overwegen.
**Hoe lang moet een arts informatie bewaren over mijn toestemming?**
De arts is verplicht om uw toestemming en de gegeven informatie vast te leggen in uw medisch dossier. Dit dossier moet minimaal 15 jaar worden bewaard na de laatste behandeling, volgens de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO). Bij minderjarigen loopt deze termijn vanaf het moment dat u 18 jaar wordt.
**Wat is het verschil tussen informed consent en een handtekening op een standaardformulier?**
Een handtekening op een formulier is geen garantie voor informed consent. Het gaat erom dat u daadwerkelijk begrijpt wat de behandeling inhoudt, inclusief risico’s en alternatieven. Een standaardformulier kan hierbij helpen, maar de arts moet controleren of u de informatie heeft begrepen. Als dit niet het geval is, telt de handtekening niet als geldige toestemming.
### TL;DR
Informed consent betekent dat een arts u volledig moet informeren over een behandeling en uw toestemming nodig heeft. Zonder deze toestemming kan de arts aansprakelijk zijn als er schade optreedt. U heeft altijd het recht om informatie te weigeren of toestemming in te trekken, maar de arts moet wel kunnen aantonen dat u begreep waar u mee instemde.
### Key Takeaways
- De arts moet u informeren over de behandeling, risico’s, alternatieven en gevolgen van niet-behandelen.
- Uw toestemming is alleen geldig als u de informatie begrijpt – een handtekening is niet voldoende.
- Bij schade door een niet-besproken risico kan de arts aansprakelijk zijn.
- U mag uw toestemming altijd intrekken, tenzij er sprake is van een acute noodsituatie.
- De bewijslast voor informed consent ligt bij de arts, bijvoorbeeld via het medisch dossier.