Ne bis in idem is het verbod om iemand tweemaal te vervolgen of bestraffen voor hetzelfde feit. Dit fundamentele beginsel beschermt tegen herhaalde vervolging na vrijspraak of veroordeling.
Wat betekent ne bis in idem?
Letterlijk: "niet tweemaal voor hetzelfde". Het beginsel (artikel 68 Sr en artikel 4 Protocol 7 EVRM) houdt in dat niemand opnieuw mag worden vervolgd voor een feit waarvoor hij al onherroepelijk is berecht.
Wanneer geldt het?
Ne bis in idem geldt wanneer:
- Er een onherroepelijke beslissing is (vrijspraak, veroordeling, ontslag van rechtsvervolging)
- Het om dezelfde feiten gaat (zelfde tijd, plaats, handeling)
- Er sprake is van dezelfde verdachte
Wat is hetzelfde feit?
Bepalend is of de feiten in essentie hetzelfde zijn. Een verkeersongeval kan bijvoorbeeld niet eerst als overtreding en daarna als misdrijf worden vervolgd als het om exact dezelfde gedraging gaat.
Uitzonderingen
Ne bis in idem geldt niet bij:
- Herziening ten nadele (bij fraude in de oorspronkelijke zaak)
- Nieuwe feiten die later blijken
- Als de eerdere procedure geen echte "vervolging" was
Strafbeschikking
Na een strafbeschikking van het OM geldt ook ne bis in idem. Het feit kan niet opnieuw worden vervolgd, tenzij verzet is gedaan.
Internationaal
Binnen de EU geldt het verbod ook grensoverschrijdend (Schengen-verdrag). Wie in Duitsland is vrijgesproken, kan niet in Nederland voor hetzelfde feit worden vervolgd.
Veelgestelde vragen
Wat is mijn retourrecht?
Bij online aankopen heb je 14 dagen retourrecht zonder opgaaf van reden, tenzij de wettelijke uitzonderingen gelden.
Hoe lang geldt de wettelijke garantie?
Goederen moeten minimaal 2 jaar meewerken. Defecten die binnen 6 maanden ontstaan worden verondersteld al aanwezig te zijn.
Kan ik rente eisen over schulden?
Ja, je kunt wettelijke rente eisen (momenteel ongeveer 8% per jaar) over het openstaande bedrag.
Wat kan ik doen tegen oneerlijke handelspraktijken?
Je kunt klacht indienen bij de consumentenbond, de overheid of naar de rechter gaan.
Wat is een kredietovereenkomst?
Een kredietovereenkomst regelt hoe je geld leent, wat de rente is, en hoe je dit terugbetaalt.
## Veelgestelde vragen
**Kan ik nog worden vervolgd als ik al ben vrijgesproken voor hetzelfde feit?**
Nee, als je onherroepelijk bent vrijgesproken, geldt het ne bis in idem-beginsel. Dit betekent dat je niet opnieuw voor hetzelfde feit mag worden vervolgd. Dit geldt ook als je bent veroordeeld of als het Openbaar Ministerie je zaak heeft geseponeerd. Uitzonderingen zijn zeldzaam, zoals bij fraude tijdens de eerdere procedure of als er nieuwe, cruciale feiten aan het licht komen die niet eerder bekend waren.
**Wat gebeurt er als ik een strafbeschikking heb gekregen van het OM?**
Een strafbeschikking van het OM heeft dezelfde werking als een rechterlijke uitspraak. Dit betekent dat je niet nog een keer voor hetzelfde feit kunt worden vervolgd, tenzij je verzet aantekent tegen de strafbeschikking. Doe je dat niet, dan is de strafbeschikking definitief en geldt ne bis in idem. Je kunt dus niet later alsnog voor de rechter worden gebracht voor hetzelfde feit.
**Geldt ne bis in idem ook als ik in het buitenland ben vrijgesproken?**
Ja, binnen de Europese Unie geldt het ne bis in idem-beginsel ook grensoverschrijdend. Als je in een EU-land (bijvoorbeeld Duitsland of België) onherroepelijk bent vrijgesproken of veroordeeld, kan je in Nederland niet meer voor hetzelfde feit worden vervolgd. Dit is geregeld in het Schengen-verdrag. Buiten de EU kan dit per land verschillen en is het verstandig juridisch advies in te winnen.
**Wat wordt precies bedoeld met 'hetzelfde feit'?**
Met 'hetzelfde feit' wordt bedoeld dat het gaat om dezelfde gedraging, op dezelfde tijd en plaats. Het is niet voldoende dat de feiten op elkaar lijken; ze moeten in essentie identiek zijn. Bijvoorbeeld: als je bent vrijgesproken voor een verkeersovertreding, kun je niet later alsnog worden vervolgd voor hetzelfde ongeval als misdrijf, tenzij er nieuwe, wezenlijke feiten zijn die eerder niet bekend waren.
**Kan ik nog worden vervolgd als er nieuwe bewijzen opduiken na mijn vrijspraak?**
In principe niet, tenzij er sprake is van een uitzondering op het ne bis in idem-beginsel. Een van die uitzonderingen is 'herziening ten nadele', wat mogelijk is als er sprake was van fraude tijdens de oorspronkelijke procedure (bijvoorbeeld vals bewijs). Ook als er volledig nieuwe feiten aan het licht komen die tijdens de eerste zaak niet bekend waren, kan heropening van de zaak mogelijk zijn. Dit gebeurt echter zelden.
**Wat kan ik doen als ik toch opnieuw word vervolgd voor hetzelfde feit?**
Als je opnieuw wordt vervolgd voor een feit waarvoor je al onherroepelijk bent berecht, kun je je beroepen op het ne bis in idem-beginsel. Dit doe je door dit bij de rechter te betogen, bij voorkeur met hulp van een advocaat. De rechter zal dan beoordelen of er daadwerkelijk sprake is van hetzelfde feit en of er geen uitzonderingen gelden. Als de rechter je gelijk geeft, wordt de nieuwe vervolging gestaakt.
**Geldt ne bis in idem ook voor bestuurlijke boetes, zoals van de Belastingdienst?**
Het ne bis in idem-beginsel geldt in principe alleen voor strafrechtelijke vervolgingen. Voor bestuurlijke boetes, zoals die van de Belastingdienst of de Autoriteit Financiële Markten (AFM), geldt het beginsel niet automatisch. Wel kan de rechter in sommige gevallen oordelen dat een bestuurlijke boete niet mag worden opgelegd als er al een strafrechtelijke veroordeling voor hetzelfde feit is geweest, op basis van het evenredigheidsbeginsel.
### TL;DR
Ne bis in idem betekent dat je niet tweemaal voor hetzelfde feit mag worden vervolgd of bestraft na een onherroepelijke uitspraak (vrijspraak, veroordeling of sepot). Dit beginsel geldt binnen Nederland en binnen de EU, maar kent enkele uitzonderingen, zoals bij fraude of nieuwe feiten. Het is bedoeld om rechtszekerheid en bescherming tegen dubbele vervolging te bieden.
### Key Takeaways
- Ne bis in idem beschermt tegen herhaalde vervolging na een onherroepelijke uitspraak (vrijspraak, veroordeling of sepot).
- Het beginsel geldt alleen als het om hetzelfde feit gaat (zelfde tijd, plaats en handeling) en dezelfde verdachte.
- Uitzonderingen zijn mogelijk bij fraude tijdens de oorspronkelijke procedure, nieuwe feiten of als er geen sprake was van een echte vervolging.
- Binnen de EU geldt ne bis in idem ook grensoverschrijdend, waardoor je in Nederland niet meer vervolgd kunt worden als je in een ander EU-land al bent vrijgesproken.
- Een strafbeschikking van het OM heeft dezelfde werking als een rechterlijke uitspraak: na acceptatie geldt ne bis in idem, tenzij je verzet aantekent.