Het Nederlandse strafrecht kent verschillende hoofdstraffen en bijkomende straffen. Van gevangenisstraf tot taakstraf en van geldboete tot rijontzegging. Dit artikel geeft een compleet overzicht.
Hoofdstraffen
De wet kent vier hoofdstraffen die zelfstandig kunnen worden opgelegd.
Overzicht hoofdstraffen
| Straf | Maximum | Bij |
|---|
| Gevangenisstraf | Levenslang of tijdelijk max. 30 jaar | Misdrijven |
| Hechtenis | 1 jaar 4 maanden | Overtredingen |
| Taakstraf | 240 uur | Misdrijven en overtredingen |
| Geldboete | 6 categorieën, max. €900.000 | Alle strafbare feiten |
Boetecategorieën
Geldboetes zijn ingedeeld in zes categorieën (art. 23 Sr).
Categorieën (2024)
| Categorie | Maximum |
|---|
| 1e categorie | €480 |
| 2e categorie | €4.800 |
| 3e categorie | €9.600 |
| 4e categorie | €22.500 |
| 5e categorie | €90.000 |
| 6e categorie | €900.000 |
Bijkomende straffen
Naast hoofdstraffen kan de rechter bijkomende straffen opleggen.
Overzicht bijkomende straffen
- Ontzetting uit rechten: verlies van bepaalde rechten (bijv. kiesrecht)
- Verbeurdverklaring: afnemen van voorwerpen
- Openbaarmaking vonnis: publicatie van de uitspraak
- Ontzegging rijbevoegdheid: rijverbod
Voorwaardelijke straf
Een straf kan geheel of gedeeltelijk voorwaardelijk worden opgelegd. De verdachte krijgt een proeftijd en voorwaarden.
Algemene voorwaarde
De veroordeelde mag tijdens de proeftijd geen nieuwe strafbare feiten plegen.
Bijzondere voorwaarden
- Meldplicht bij reclassering
- Behandelverplichting
- Contactverbod
- Locatieverbod of -gebod
- Schadevergoeding aan slachtoffer
Maatregelen
Naast straffen kent het strafrecht maatregelen. Deze zijn niet gericht op vergelding maar op beveiliging of herstel.
Belangrijkste maatregelen
| Maatregel | Doel |
|---|
| TBS | Behandeling en beveiliging |
| PIJ-maatregel | Jeugdigen behandelen |
| Plaatsing psychiatrisch ziekenhuis | Korte behandeling |
| Ontneming wederrechtelijk voordeel | Afpakken criminele winst |
| Schadevergoedingsmaatregel | Slachtoffer schadeloos stellen |
Combinaties
Straffen en maatregelen kunnen worden gecombineerd.
Voorbeelden
- Gevangenisstraf + voorwaardelijke straf
- Gevangenisstraf + TBS
- Taakstraf + geldboete
- Gevangenisstraf + ontneming
Veelgestelde vragen
Wat gebeurt er als ik verdacht ben van een misdrijf?
Je hebt recht op juridische hulp, je kunt zwijgen, en de politie moet je rechten uitleggen. Verdacht zijn is niet hetzelfde als schuldig.
Hoe lang kan ik in voorarrest worden gehouden?
Maximaal 10 dagen zonder proces, daarna moet rechter voorarrest goedkeuren. Voorarrest mag niet onbeperkt duren.
Wat is het verschil tussen een misdrijf en overtreding?
Een misdrijf is ernstiger en kan met gevangenisstraf worden bestraft. Een overtreding kan met geldboete worden afgehandeld.
Heb ik recht op een advocaat?
Ja, je hebt altijd recht op juridische bijstand. Dit kan gratis zijn als je dit niet kunt betalen.
Kan ik in hoger beroep gaan?
Ja, je kunt tegen de uitspraak in beroep gaan bij het gerechtshof.
## Veelgestelde vragen
**Hoe lang duurt een gevangenisstraf maximaal in Nederland?**
In Nederland kan een tijdelijke gevangenisstraf maximaal 30 jaar duren. Daarnaast bestaat er levenslange gevangenisstraf, die daadwerkelijk levenslang betekent. Voor overtredingen geldt hechtenis met een maximum van 1 jaar en 4 maanden. De duur hangt af van de ernst van het delict en de omstandigheden van de zaak.
**Wat is het verschil tussen een taakstraf en een geldboete?**
Een taakstraf is onbetaald werk (max. 240 uur) dat je verricht in het algemeen belang, zoals schoonmaken of onderhoud. Een geldboete is een financiële straf die varieert van €480 tot €900.000, afhankelijk van de boetecategorie. Een taakstraf wordt vaak opgelegd bij lichtere vergrijpen of als alternatief voor een korte gevangenisstraf.
**Kan ik een rijontzegging krijgen voor een verkeersovertreding?**
Ja, een rijontzegging is een bijkomende straf die kan worden opgelegd bij verkeersmisdrijven of -overtredingen, zoals rijden onder invloed of door rood licht rijden. De duur varieert van enkele dagen tot maximaal 5 jaar, afhankelijk van de ernst. Bij een alcoholovertreding gelden vaste termijnen, zoals 6 maanden bij een te hoog promillage.
**Wat houdt een voorwaardelijke straf precies in?**
Een voorwaardelijke straf betekent dat je de straf niet direct hoeft uit te zitten, mits je je aan bepaalde voorwaarden houdt tijdens een proeftijd (meestal 2 jaar). Je mag bijvoorbeeld geen nieuwe strafbare feiten plegen en moet soms contact houden met de reclassering. Bij schending van de voorwaarden moet je alsnog de straf ondergaan.
**Hoe werkt de TBS-maatregel en wie krijgt dit opgelegd?**
TBS (Ter Beschikking Stelling) is een maatregel voor daders met een psychische stoornis die een ernstig delict hebben gepleegd. Het doel is behandeling en beveiliging van de samenleving. TBS duurt minimaal 2 jaar en kan telkens met 1 of 2 jaar worden verlengd. De rechter bepaalt of iemand ontoerekeningsvatbaar is en of TBS nodig is.
**Wat gebeurt er als ik een geldboete niet betaal?**
Als je een geldboete niet betaalt, stuurt het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) eerst een aanmaning. Daarna volgt een dwangbevel, waarbij de boete met 20% wordt verhoogd. Uiteindelijk kan de overheid beslag leggen op je inkomen, uitkering of bezittingen. In extreme gevallen kun je vervangende hechtenis krijgen (1 dag per €50 boete).
**Kunnen straffen en maatregelen tegelijk worden opgelegd?**
Ja, de rechter kan straffen en maatregelen combineren. Bijvoorbeeld: een gevangenisstraf voor het delict én TBS voor behandeling van een psychische stoornis. Ook een geldboete met een schadevergoedingsmaatregel komt vaak voor. De combinatie hangt af van de aard van het delict, de omstandigheden en de persoon van de verdachte.
### TL;DR
Het Nederlandse strafrecht kent hoofdstraffen (zoals gevangenisstraf en geldboetes), bijkomende straffen (zoals rijontzegging) en maatregelen (zoals TBS). Straffen kunnen voorwaardelijk worden opgelegd en gecombineerd met maatregelen. De hoogte van straffen hangt af van de ernst van het delict en de omstandigheden.
### Key Takeaways
- Gevangenisstraf kan maximaal 30 jaar duren, terwijl hechtenis voor overtredingen maximaal 1 jaar en 4 maanden is.
- Geldboetes variëren van €480 (categorie 1) tot €900.000 (categorie 6), afhankelijk van de ernst van het delict.
- Een voorwaardelijke straf betekent dat je de straf niet direct hoeft uit te zitten, mits je je aan de voorwaarden houdt tijdens de proeftijd.
- Bijkomende straffen zoals rijontzegging of verbeurdverklaring kunnen naast hoofdstraffen worden opgelegd.
- Maatregelen zoals TBS of ontneming van crimineel voordeel zijn gericht op behandeling of herstel, niet op vergelding.