Wet in formele zin
Een wet in formele zin is een algemeen verbindend voorschrift dat officieel wordt vastgesteld door de hoogste wetgevende instantie in Nederland: de Koning en de Staten-Generaal. Dit maakt het anders dan lagere regels, zoals besluiten van ministers of de Gemeente Amsterdam. Voor Amsterdammers vormt het de ruggengraat van het rechtssysteem, vooral in het bestuursrecht bij lokale zaken.
Definitie en uitleg van wet in formele zin
In het Nederlandse recht onderscheiden we wet in formele zin van wet in materiële zin. De formele wet komt uitsluitend van de formele wetgever en volgt een parlementair proces met inspraak van Tweede en Eerste Kamer. Deze wetten staan bovenaan de hiërarchie van normen, direct na de Grondwet, en gelden voor iedereen, inclusief de Gemeente Amsterdam en Rechtbank Amsterdam. Ze binden alle partijen en vereisen een nieuw parlementair traject voor wijzigingen. Voor inwoners van Amsterdam is het essentieel om dit te herkennen bij het beoordelen van lokale overheidsbesluiten, zoals parkeervergunningen.
Wettelijke basis
De definitie van wet in formele zin is vastgelegd in artikel 1:1 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb): "wet in formele zin: koninklijk besluit houdende algemene regels van algemene werkingssfeer, vastgesteld met algemene middel van wetgeving, alsmede besluit houdende algemene regels van algemene werkingssfeer van de beide Kamers der Staten-Generaal voorzien van koninklijke instemming."
De Grondwet ligt hieraan ten grondslag. Artikel 91 Grondwet bepaalt: "Wetten worden vastgesteld door of namens de Koning en de Staten-Generaal." Artikel 87 regelt de goedkeuringsprocedure door de Kamers. In Amsterdamse bestuurszaken is dit cruciaal voor delegatie van bevoegdheden; alleen een formele wet mag deze doorgeven aan lagere organen zoals de gemeente (zie ook algemeen verbindende voorschriften).
Verschil tussen wet in formele zin en wet in materiële zin
Het verschil tussen formele en materiële wet draait om procedure versus inhoud. Formele wetten gaan over de vorm, materiële over algemene regels. Hier een overzicht:
| Aspect | Wet in formele zin | Wet in materiële zin |
|---|---|---|
| Formele wetgever | Koning en Staten-Generaal | Ministers, provincies, Gemeente Amsterdam |
| Voorbeeld | Wegenverkeerswet 1994 | APV van Gemeente Amsterdam of ministerieel besluit verkeersborden |
| Rangorde | Hoogste (na Grondwet) | Lager, ondergeschikt |
| Toetsing | Alleen aan Grondwet | Aan hogere normen, incl. formele wet |
In de praktijk mag een Amsterdamse verordening niet botsen met een formele wet.
Praktische voorbeelden voor Amsterdam
Als Amsterdammer krijgt u een boete voor overspeeding op de Ring A10: de maximumsnelheid komt uit de Wegenverkeerswet 1994 (formele wet), terwijl boetebedragen in een ministerieel besluit staan (materieel), passend binnen die wet.
De Algemene wet bestuursrecht (Awb), zelf een formele wet, regelt bezwaar en beroep. Bij weigering van een parkeervergunning door de Gemeente Amsterdam kunt u naar de Rechtbank Amsterdam stappen op basis van de Awb.
Tijdens corona waren snelle noodwetten, zoals de Tijdelijke wet coronamaatregelen horeca en culturele sector, formele wetten die impact hadden op Amsterdamse cafés en evenementen.
Rechten en plichten rondom wet in formele zin
Rechten van Amsterdammers:
- Toegang tot parlementaire democratie: wetten worden publiek gemaakt en bediscussieerd.
- Toetsing door rechter: Rechtbank Amsterdam controleert of lokale regels stroken met formele wetten (Awb art. 8:52).
- Bekendmaking: publicatie in het Staatsblad.
Plichten:
- Gehoor geven aan wetten (Grondwet art. 11).
- Invloed via verkiezingen.
De Gemeente Amsterdam moet binnen formele wetten blijven, anders is een besluit ongeldig.
Veelgestelde vragen
Wat is het verschil met een algemeen verbindend voorschrift?
Een AVV kan materieel zijn, zoals een Amsterdamse verordening. Formele wet is altijd AVV, maar niet omgekeerd. Lees meer over algemeen verbindende voorschriften.
Kan de burgemeester van Amsterdam een wet in formele zin maken?
Nee, alleen Koning en Staten-Generaal. De burgemeester maakt lagere AVV's, zoals noodverordeningen, die moeten passen bij formele wetten.
Hoe check ik of iets een wet in formele zin is?
Zoek op wetten.overheid.nl of Staatsblad. Parlementaire goedkeuring? Dan ja. Gebruik hiërarchie van normen.
Wat als een Amsterdamse besluit strijdig is met een formele wet?
Het is nietig of vernietigbaar. Dien bezwaar in bij de gemeente, dan beroep bij Rechtbank Amsterdam (Awb).
Tips en aanbevelingen voor Amsterdammers
- Check officiële teksten op wetten.overheid.nl.
- Bij geschil: controleer of het besluit van Gemeente Amsterdam past bij formele wet. Vraag gratis advies bij Juridisch Loket Amsterdam.
- Blijf geïnformeerd via de Tweede Kamer en lokale nieuwsbronnen.